ΝΥΧΤΕΡΙΔΕΣ

ΟΙ ΝΥΧΤΕΡΙΔΕΣ  

ΕΝΑΣ ΚΥΡΙΟΣ ΚΑΤΟΙΚΟΣ ΤΩΝ ΣΠΗΛΑΙΩΝ

Η νυχτερίδα είναι το μοναδικό θηλαστικό που πετά. Μοιάζει με ποντίκι που έχει φτερά. Η λαϊκή παράδοση δίνει μια εξήγηση γι’ αυτό. Μας λεει ότι ήταν ένα ποντίκι που μια μέρα μπήκε στην εκκλησία και βρήκε χάμω ένα κομμάτι αντίδωρο, το οποίο από ευλάβεια δεν έφαγε, αλλά το πείρε από εκεί και το φύλαξε σαν φυλαχτό πολύτιμο. Ο Θεός για να το ανταμείψει του έδωσε φτερά να πετά στον ουρανό .
   
Έκτοτε πετά ψηλά, αλλά μόνο τη νύχτα . Κάθε σούρουπο οι νυχτερίδες αφήνουν τις σπηλιές, τα κοιλώματα των βράχων, των δέντρων και τα χαλάσματα των αρχαιολογικών χώρων, όπου φωλιάζουν κρεμασμένες σαν σταφύλια κατά πυκνές ομάδες των 50-500 και αρχίζουν το κυνήγι της τροφής τους, Ανάλογα με το είδος της τροφής τους οι νυχτερίδες χωρίζονται σε εντομοφάγες, σαρκοφάγες, φρουτοφάγες κ.τ.λ.

Η νυχτερίδα της Κρήτης και γενικά της Ελλάδας είναι κυρίως εντομοφάγος, μικρόσωμη φτάνοντας τους 10-13 πόντους στο μήκος.

Μια μεμβράνη, ελαστική, λεπτή, γεμάτη νεύρα, εκτείνεται μεταξύ των άκρων και του σώματος της, αφήνοντας έξω τα άκρα των δακτύλων και την ουρά, που την βοηθά να πετά, ενώ στο έδαφος δυσκολεύεται να περπατήσει λόγω των μικρών ποδιών της.

Η νυχτερίδα είναι γνωστή για τρεις αξιοσημείωτες ιδιότητές της:

1. Την οξύτατη και ευαίσθητη ακοή της (ακούει και τον παραμικρό θόρυβο, ακόμα και το πέταγμα της μύγας σε απόσταση 10μ. την νύχτα)
2. Το υπερηχητικό «ραντάρ» που διαθέτει (εκπέμπει 30.000-70.000 παλμούς το δευτερόλεπτο) που την βοηθά να προσανατολίζεται στο σκοτάδι και να αποφεύγει παντός είδους εμπόδια, τα οποία δεν θα μπορούσε να δει με τα μάτια της που είναι πολύ μικρά
3. Την αναπαραγωγή της που γίνεται μία φορά τον χρόνο, το Φθινόπωρο πριν πέσει σε χειμέρια νάρκη. Το περίεργο είναι ότι αν δεν προλάβει να γεννήσει σε δύο μήνες που διαρκεί η κύηση, τότε αυτή αναβάλλεται επί πολλούς μήνες και πραγματοποιείτε κατά τις στιγμές της αφύπνισης.

Όλοι μας έχουμε ακούσει την έκφραση «αυτός έχει το κοκαλάκι της νυχτερίδας», που χρησιμοποιείται όταν θέλουμε να πούμε ότι κάποιος είναι πολύ τυχερός. Τι συμβαίνει λοιπόν με τα κόκαλα της νυχτερίδας; Ερευνά επιστημόνων αποκάλυψε ότι τα κόκαλα της δεν είναι κούφια, αλλά ολόγιομα, λεπτά και ευλύγιστα, γι’ αυτό ίσως να θεωρούνται «γουρλίδικα».

Άλλοι πάλι και μόνο στο άκουσμα της λέξης νυχτερίδα τρομάζουν γιατί την θεωρούν συνεργάτη του διαβόλου, πνεύμα πονηρό, με κακές προθέσεις απέναντι στον άνθρωπο.

Απεναντίας η νυχτερίδα θεωρείτε ωφέλιμη γιατί εξολοθρεύει τεράστιες ποσότητες βλαβερών εντόμων (3.500 έντομα το 24ωρο) και η κοπριά της αποτελεί άριστο λίπασμα.

Οι εχθροί της νυχτερίδας είναι η γάτα, το κουνάβι, η νυφίτσα, η κουκουβάγια και φυσικά ο άνθρωπος, που δεν την κυνηγά βέβαια, αλλά με τους ψεκασμούς σκοτώνει τα έντομα που αποτελούν την τροφή της και με την τουριστική αξιοποίηση των σπηλαίων και το κάπνισμα αλλοιώνει αισθητά τους βιότοπους που φωλιάζει.

ΕΛΙΖΩΗ ΑΡΝΕΛΛΟΥ  Β΄1

ΣΠΗΛΑΙΟ ΑΓΓΙΤΗ

Το σπήλαιο πηγών Αγγίτη είναι το μεγαλύτερο ποτάμιο σπήλαιο του κόσμου (με μήκος 21 χιλιόμετρα) και βρίσκεται στηνΠροσοτσάνη του νομού Δράμας. Η ιδιαιτερότητα του έγκειται στο γεγονός ότι στο δάπεδό του κυλάει ο ποταμός Αγγίτης. Ο πλούσιος διάκοσμός του περιλαμβάνει τεράστιους σταλακτίτες. Το σπήλαιο είναι επισκέψιμο σε μήκος 500 μέτρων ενώ συνολικά εκτείνεται σε μήκος άνω των 21 χιλιομέτρων. Εντυπωσιακή είναι η έξοδος του ποταμού μέσα από το βουνό. Στον υπόγειο ποταμό του σπηλαίου καταλήγουν μεταξύ άλλων, τα νερά του λεκανοπεδίου του Κάτω Νευροκοπίου. Το σπήλαιο ανήκει στο δίκτυο σπηλαίων του φαραγγιού του ποταμού Αγγίτη μαζί με άλλα τέσσερα γνωστά σπήλαια, μεταξύ των οποίων και το φημισμένο Σπήλαιο Αλιστράτης

Το σπήλαιο ονομάζεται και Μααρά, ονομασία η ετυμολογία της οποίας είναι είτε από τα αραβικά και σημαίνει μικρό σπήλαιοείτε από τα εβραϊκά που σημαίνει νερό από το βουνό. Ένα πολύ μικρό κομμάτι του σπηλαίου στην έξοδο του ποταμού ήταν γνωστό από την αρχαιότητα. Στην περιοχή έχουν βρεθεί πολλά αρχαιολογικά ευρήματα καθώς και ένας χαυλιόδοντας απόμαμούθ, που φυλάσσονται στο αρχαιολογικό μουσείο Δράμας. Στο σπήλαιο έχουν βρεθεί επίσης μοναδικά είδη ψαριών, όπως η μπριάνα και το τυλινάρι σε βάθη 6.500 μέτρων^[1], καθώς και ένα μοναδικό είδος ημιδιάφανης πετροκαραβίδας σε βάθος 7.100 μέτρων^[2] από την επιφάνεια του σπηλαίου. Στο σπήλαιο έχει αναφερθεί η ύπαρξη διάφανων ψαριών.

Το σπήλαιο βρίσκεται στο Δήμο Προσοτσάνης Δράμας και είναι προσβάσιμο από τη Δράμα, την Καβάλα και τη Θεσσαλονίκη. Έχει αξιοποιηθεί και είναι επισκέψιμο από το 2001.

                                                                                 Έφη Ευαγγελούλη Β΄2

 ΔΙΚΤΑΙΟ ΑΝΤΡΟ  

Το Δικταίο Άντρο (ή Δικταίον Αντρον) είναι από τα σημαντικότερα και πιο γνωστά σπήλαια από τα 3000 στην Κρήτη ή τα 8500 στην Ελλάδα.

Στο εντυπωσιακό σπήλαιο Δικταίο Αντρο, πλούσιο σε σταλαγμίτες και σταλακτίτες, ο μύθος θέλει να γεννήθηκε ο Δίας. Γι’ αυτό το λόγο το Δικταίο Άντρο ήταν ήδη από την αρχαιότητα φημισμένο σπήλαιο αφιερωμένο στη λατρεία του μέγιστου των θεών, όπως προδίδουν τα πολυάριθμα αναθήματα που βρέθηκαν εδώ. 

Στις μέρες μας το Δικταίο Άντρο συνεχίζει να δέχεται πολλούς επισκέπτες, όχι πια προσκυνητές βέβαια, αλλά ταξιδευτές από κάθε γωνιά του πλανήτη. 
Το Δικταίο Αντρο βρίσκεται στην πλαγιά της οροσειράς Δίκτη στην Ανατολική Κρήτη, στο οροπέδιο Λασιθίου. Το οροπέδιο Λασιθίου φαίνεται ότι κατοικείται ήδη από τη Νεολιθική Εποχή (6.000 π.Χ.) και είναι μάλιστα από τις ελάχιστες περιοχές στη Μεσόγειο που αναπτύχθηκαν οικισμοί σε τόσο μεγάλο υψόμετρο (μ.ο. 840μ.). Σημαντικό ρόλο έπαιξε το γεγονός ότι το οροπέδιο Λασιθίου έχει ιδιαίτερα εύφορο έδαφος και ο υδροφόρος του ορίζοντας μαζεύει μεγάλες ποσότητες νερού από το χιόνι που πέφτει στις ψηλές κορυφές της Δίκτης.  

                                                                                        Το Δικταίο άντρο βρίσκεται σε υψόμετρο 1025μ στις βόρειες πλαγιές του όρους Δίκτη, που δεσπόζει στο οροπέδιο Λασιθίου και ολόκληρη την ανατολική Κρήτη, κοντά στο χωριό Ψυχρό, από όπου παίρνει και το δεύτερό του όνομα Σπήλαιο του Ψυχρού. 

Εσωτερικά το Δικταίο Αντρο αποτελείται από 5 θαλάμους μεγαλύτερους και μικρότερους. Το πιο εντυπωσιακό σημείο είναι η λίμνη που περιβάλλεται από τεράστιους σταλακτίτες και σταλαγμίτες και βρίσκεται στο χαμηλότερο επίπεδο. Για να φτάσετε τη λίμνη του Δικταίου, καλό είναι να έχετε εξοπλιστεί με κατάλληλα παπούτσια και να θυμάστε ότι στα τέλη Σεπτέμβρη η λίμνη έχει την χαμηλότερη στάθμη της, ενώ το χειμώνα ανεβαίνει σημαντικά λόγω των βροχών. Στη λίμνη θα δείτε το «μανδύα του Δία», ένα σταλακτίτη, που σαν πολυέλαιος κρέμεται πάνω από τη λίμνη και το σχήμα του στη φαντασία των ντόπιων φορτισμένη με τους μύθους αιώνων θυμίζει μανδύα. 

                                                                             Έφη Ευαγγελούλη

                                                                                                              Β'2

Ο αρχαιότερος σκελετός στην Ελλάδα

Ο άνθρωπος των Πετραλώνων

Ο αρχαιότερος σκελετός στην Ελλάδα
Το 1959, ένας χωρικός από το χωριό Πετράλωνα της Χαλκιδικής ανακάλυψε μια σπηλιά. Την επόμενη χρονιά, ένας συγχωριανός του βρήκε στη σπηλιά κάτι που περιέγραψε ως «σκελετό γιγάντιου πιθήκου».  Στην πραγματικότητα είχε ανακαλύψει τα αρχαιότερα ανθρώπινα οστά στην Ελλάδα. Επρόκειτο για ένα σκελετό μισοξαπλωμένο με το κεφάλι να ακουμπά στο τοίχωμα της σπηλιάς, ενώ γύρω του υπήρχαν κόκκαλα άλλων προϊστορικών ζώων. Όλα τα οστά ήταν καλυμμένα με σταλαγμιτικό υλικό, το οποίο είχε αποτεθεί σταγόνα-σταγόνα επί χιλιετίες.

Μια ανακατασκευή του επονομαζόμενου «μαυσωλείου», του χώρου όπου ανακαλύφθηκαν τα ανθρώπινα οστά. Βρίσκεται στο Ανθρωπολογικό Μουσείο Πετραλώνων, κοντά στη Θεσσαλονίκη. Φωτογραφία από εδώ.

Ο χωρικός ανέφερε το εύρημα στους συγχωριανούς του και την αστυνομία, αλλά ώσπου να επιληφθούν οι αρχές άγνωστος αριθμός ατόμων είχαν επισκεφθεί τη σπηλιά. Φαίνεται πως κάποια στιγμή σε αυτό το διάστημα, κάποιος προσπάθησε να αφαιρέσει τα οστά του σκελετού χρησιμοποιώντας λοστό, με αποτέλεσμα να σπάσουν. Τα οστά εξαφανίστηκαν, μάλλον από το δράστη ή δράστες, και οι επιστήμονες αναγκάστηκαν να περιοριστούν στο κρανίο, το οποίο διατηρήθηκε γιατί είχε ενσωματωθεί σε έναν σταλαγμίτη ο οποίος σχηματίστηκε στο σημείο όπου βρισκόταν και το περιέκλεισε. Η κατάσταση του κρανίου είναι καλή, αν εξαιρέσουμε την απουσία κάτω σιαγόνας.
Ποιος ήταν ο άνθρωπος των Πετραλώνων;
Οι ερευνητές ακόμη δεν έχουν συμφωνήσει για την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους. Στα πλαίσια αυτής της διένεξης, το κρανίο των Πετραλώνων δε θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση. Διαφορετικοί επιστήμονες έχουν προτείνει κατάταξη που κυμαίνεται από Homo Erectus (σχετικά πρωτόγονο) ως Homo Sapiens (που ισοδυναμεί με εμάς). Έχουν χρησιμοποιηθεί προσδιορισμοί όπως Ρetralonensis ή Trigliensis (από το κοντινό χωριό Τρίγλεια, όπου βρέθηκε ένα εξίσου παλαιό μηριαίο οστό). Οι διαφωνίες αυτές δεν πρέπει να προκαλούν έκπληξη, εφόσον το κρανίο παρουσιάζει χαρακτηριστικά που κάνουν δύσκολη την κατάταξή του. Είναι μακρύτερο και πιο επίπεδο από εκείνο των σύγχρονων ανθρώπων, με χαμηλό και κεκλιμένο μέτωπο, προεξέχοντα οφρυϊκά τόξα και μια γραμμή στο πίσω μέρος του. Τα οστά του είναι χοντρύτερα από τα δικά μας και περικλείουν μια εγκεφαλική κοιλότητα με χωρητικότητα μόλις 10% μικρότερη από του σύγχρονου ανθρώπου. Με λίγα λόγια, το δείγμα των Πετραλώνων είναι σαφώς πιο εξελιγμένο από τους πρώτους ανθρωπίδες, αλλά απέχει αρκετά από το Homo Sapiens, ενώ παράλληλα δεν παρουσιάζει χαρακτηριστικά που διακρίνουν τους Νεάντερταλ. Τι ήταν λοιπόν;

Πλάγια όψη του κρανίου των Πετραλώνων, καθαρισμένο από το σταλαγμιτικό υλικό. Από εδώ.

Πέντε δεκαετίες μετά την ανακάλυψη, οι περισσότεροι επιστήμονες σήμερα κατατάσσουν τον «Άνθρωπο των Πετραλώνων» σε ένα είδος γνωστό ως Homo Heidelbergensis (από a μια κάτω σιαγόνα που ανακαλύφθηκε κοντά στη Χαϊδελβέργη της Γερμανίας το 1907). Ο άνθρωπος της Χαϊδελβέργης αποτελεί τον κρίκο που συνδέει τον πιο πρωτόγονο Όρθιο Άνθρωπο (Homo Erectus) με το σημερινό Έμφρωνα Άνθρωπο (Homo Sapiens). Οστά με παρόμοια χαρακτηριστικά έχουν βρεθεί σε διάφορα μέρη του κόσμου, πράγμα που μας επιτρέπει να υποθέσουμε ότι οι Homo Heidelbergensis κάλυπταν μια μεγάλη περιοχή που εκτεινόταν σε Αφρική, Ευρώπη και Ασία.


ΧΡΥΣΑ ΚΑΛΤΣΟΓΙΑΝΝΟΥ
Β2

ΣΠΗΛΑΙΟ ΚΕΦΑΛΟΒΡΥΣΟΥ

ΣΠΗΛΑΙΟ ΚΕΦΑΛΟΒΡΥΣΟΥ

 Στο Δήμο Ελασσόνας ανήκει και το Κεφαλόβρυσο, που απέχει από αυτή 12 χλμ. και είναι χτισμένο σε υψόμετρο 250 μ. Αρκετοί επισκέπτες οδηγούνται στο χωριό για τις εκδηλώσεις που γίνονται στο πανηγύρι του Αγίου Δημητρίου (26 Οκτωβρίου), και για να περάσουν μια αξέχαστη πρωτομαγιά μέσα στο πανέμορφο φυσικό περιβάλλον, δίπλα στη ειδυλλιακή λίμνη στη θέση Μάτι (όπου μπορούν και να επιδοθούν και στο ψάρεμα κεφαλόπουλων και πέστροφας). Μια ιδιαίτερη αίσθηση ανανέωσης και ευεξίας δημιουργεί ο περίπατος δίπλα στους παραποτάμους του Τιταρήσιου, Ξηριά και Βούλγαρη.


    Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει και το υπό έρευνα σπήλαιο που ανακαλύφτηκε στις 26 Μαρτίου 1995, με μήκος 1800 μ., γεμάτο λιμνούλες και σταλακτίτες - σταλαγμίτες που σχηματίζουν πρωτότυπες φιγούρες και μορφές. Το σπήλαιο στο Κεφαλόβρυσο Ελασσόνας, δεν έχει εξερευνηθεί πλήρως, αλλά είναι πανέμορφο και  οι γνωστοί  θάλαμοι έχουν σταλαγμίτες και σταλακτίτες σε ποικιλία χρωμάτων και σχημάτων. Αποστολή συνέχισης της εξερεύνησης και ολοκλήρωσης της χαρτογράφησης στο Κεφαλόβρυσο Ελασσόνας έγινε στις αρχές του 2004 από τον σπηλαιολογικό σύλλογο ΣΠΕΛΕΟ, με την συμμετοχή της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας & Σπηλαιολογίας Βορείου Ελλάδος.

        Στους ντόπιους είναι γνωστό σαν "Άπατη τρύπα" ή "Τρύπα του Μπουρσί" και αποτελεί το καμάρι του χωριού αν και όπως λένε οι ντόπιοι τα τελευταία χρόνια είναι παραμελημένο ενώ σχεδόν ανύπαρκτη είναι και η τουριστική προβολή του. Η προβολή του σπηλαίου και η αξιοποίησή του θα βοηθήσει σημαντικά στην τουριστική ανάπτυξη της περιοχής. Πιείτε τον καφέ σας σε ένα από τα καφενεία του χωριού και ζητήστε από τους ντόπιους να σας καθοδηγήσουν μέχρι την είσοδο του σπηλαίου.

     

Η ΣΠΗΛΙΑ ΤΟΥ ΔΡΑΚΟΥ

ΧΡΥΣΑ ΚΑΛΤΣΟΓΙΑΝΝΟΥ

ΣΠΗΛΑΙΟ ΔΡΑΚΟΥ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ

Το σπήλαιο βρίσκεται στη βόρεια πλευρά της πόλης στο 2ο χλμ της παραλίμνιας οδού Σουγγαρίδη και λίγο πριν από την Μονή της Παναγίας Μαυριώτισσας. Η είσοδος απέχει περίπου είκοσι (20) μέτρα από τις όχθες της λίμνης και 14 μέτρα από τον δρόμο. Στο εσωτερικό του υπάρχουν μεγάλα χερσαία και λιμναία τμήματα με εντυπωσιακό σταλακτικό διάκοσμο καθώς περιλαμβάνει επτά (7) υπόγειες λίμνες, δέκα (10) αίθουσες, πέντε (5) διαδρόμους – σήραγγες. Η μεγαλύτερη αίθουσα του σπηλαίου έχει διαστάσεις 45Χ17 μέτρα με το κεντρικό της τμήμα υπερυψωμένο και τις πλευρές της να καταλήγουν σε λίμνες. Η μεγάλη λίμνη του σπηλαίου που είναι και η βαθύτερη βρίσκεται δυτικά. Η θερμοκρασία εντός του Σπηλαίου είναι σταθερή όλες τις εποχές στους 16-18Οc, ενώ η υγρασία φτάνει στο 90%.

Στο εσωτερικό του σπηλαίου του Δράκου εντοπίστηκαν παλαιοντολογικά κατάλοιπα, με κυριότερα τα οστά σπηλαίας άρκτου ή αρκούδας των σπηλαίων (Ursus Speleaus). Το είδος αυτό έζησε στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια του Πλειστόκαινου και εξαφανίστηκε πριν από περίπου 10.000 χρόνια. Το όνομά της οφείλεται στο γεγονός ότι τα απολιθωμένα λείψανά της εντοπίζονται σχεδόν αποκλειστικά μέσα σε σπήλαια, όπου προφανώς διέμενε για περισσότερο χρονικό διάστημα, σε αντίθεση με την καφέ αρκούδα η οποία χρησιμοποιούσε τα σπήλαια μόνο κατά την διάρκεια της χειμερίας νάρκης. Υπολογίζεται ότι το βάρος των αρσενικών ζώων έφτανε τα 400-500 κιλά και των θηλυκών τα 200-250 κιλά. Ήταν κατά βάση φυτοφάγο και περιστασιακά σαρκοφάγο ζώο.

Είναι σημαντικό ότι έχει ληφθεί κάθε απαραίτητο μέτρο για την ασφάλεια των επισκεπτών και οι επεμβάσεις στο εσωτερικό έγιναν με τρόπο ώστε να μη θιχθεί η φυσική κατάσταση του Σπηλαίου.