Ο αρχαιότερος σκελετός στην Ελλάδα

Ο άνθρωπος των Πετραλώνων

Ο αρχαιότερος σκελετός στην Ελλάδα
Το 1959, ένας χωρικός από το χωριό Πετράλωνα της Χαλκιδικής ανακάλυψε μια σπηλιά. Την επόμενη χρονιά, ένας συγχωριανός του βρήκε στη σπηλιά κάτι που περιέγραψε ως «σκελετό γιγάντιου πιθήκου».  Στην πραγματικότητα είχε ανακαλύψει τα αρχαιότερα ανθρώπινα οστά στην Ελλάδα. Επρόκειτο για ένα σκελετό μισοξαπλωμένο με το κεφάλι να ακουμπά στο τοίχωμα της σπηλιάς, ενώ γύρω του υπήρχαν κόκκαλα άλλων προϊστορικών ζώων. Όλα τα οστά ήταν καλυμμένα με σταλαγμιτικό υλικό, το οποίο είχε αποτεθεί σταγόνα-σταγόνα επί χιλιετίες.

Μια ανακατασκευή του επονομαζόμενου «μαυσωλείου», του χώρου όπου ανακαλύφθηκαν τα ανθρώπινα οστά. Βρίσκεται στο Ανθρωπολογικό Μουσείο Πετραλώνων, κοντά στη Θεσσαλονίκη. Φωτογραφία από εδώ.

Ο χωρικός ανέφερε το εύρημα στους συγχωριανούς του και την αστυνομία, αλλά ώσπου να επιληφθούν οι αρχές άγνωστος αριθμός ατόμων είχαν επισκεφθεί τη σπηλιά. Φαίνεται πως κάποια στιγμή σε αυτό το διάστημα, κάποιος προσπάθησε να αφαιρέσει τα οστά του σκελετού χρησιμοποιώντας λοστό, με αποτέλεσμα να σπάσουν. Τα οστά εξαφανίστηκαν, μάλλον από το δράστη ή δράστες, και οι επιστήμονες αναγκάστηκαν να περιοριστούν στο κρανίο, το οποίο διατηρήθηκε γιατί είχε ενσωματωθεί σε έναν σταλαγμίτη ο οποίος σχηματίστηκε στο σημείο όπου βρισκόταν και το περιέκλεισε. Η κατάσταση του κρανίου είναι καλή, αν εξαιρέσουμε την απουσία κάτω σιαγόνας.
Ποιος ήταν ο άνθρωπος των Πετραλώνων;
Οι ερευνητές ακόμη δεν έχουν συμφωνήσει για την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους. Στα πλαίσια αυτής της διένεξης, το κρανίο των Πετραλώνων δε θα μπορούσε να αποτελεί εξαίρεση. Διαφορετικοί επιστήμονες έχουν προτείνει κατάταξη που κυμαίνεται από Homo Erectus (σχετικά πρωτόγονο) ως Homo Sapiens (που ισοδυναμεί με εμάς). Έχουν χρησιμοποιηθεί προσδιορισμοί όπως Ρetralonensis ή Trigliensis (από το κοντινό χωριό Τρίγλεια, όπου βρέθηκε ένα εξίσου παλαιό μηριαίο οστό). Οι διαφωνίες αυτές δεν πρέπει να προκαλούν έκπληξη, εφόσον το κρανίο παρουσιάζει χαρακτηριστικά που κάνουν δύσκολη την κατάταξή του. Είναι μακρύτερο και πιο επίπεδο από εκείνο των σύγχρονων ανθρώπων, με χαμηλό και κεκλιμένο μέτωπο, προεξέχοντα οφρυϊκά τόξα και μια γραμμή στο πίσω μέρος του. Τα οστά του είναι χοντρύτερα από τα δικά μας και περικλείουν μια εγκεφαλική κοιλότητα με χωρητικότητα μόλις 10% μικρότερη από του σύγχρονου ανθρώπου. Με λίγα λόγια, το δείγμα των Πετραλώνων είναι σαφώς πιο εξελιγμένο από τους πρώτους ανθρωπίδες, αλλά απέχει αρκετά από το Homo Sapiens, ενώ παράλληλα δεν παρουσιάζει χαρακτηριστικά που διακρίνουν τους Νεάντερταλ. Τι ήταν λοιπόν;

Πλάγια όψη του κρανίου των Πετραλώνων, καθαρισμένο από το σταλαγμιτικό υλικό. Από εδώ.

Πέντε δεκαετίες μετά την ανακάλυψη, οι περισσότεροι επιστήμονες σήμερα κατατάσσουν τον «Άνθρωπο των Πετραλώνων» σε ένα είδος γνωστό ως Homo Heidelbergensis (από a μια κάτω σιαγόνα που ανακαλύφθηκε κοντά στη Χαϊδελβέργη της Γερμανίας το 1907). Ο άνθρωπος της Χαϊδελβέργης αποτελεί τον κρίκο που συνδέει τον πιο πρωτόγονο Όρθιο Άνθρωπο (Homo Erectus) με το σημερινό Έμφρωνα Άνθρωπο (Homo Sapiens). Οστά με παρόμοια χαρακτηριστικά έχουν βρεθεί σε διάφορα μέρη του κόσμου, πράγμα που μας επιτρέπει να υποθέσουμε ότι οι Homo Heidelbergensis κάλυπταν μια μεγάλη περιοχή που εκτεινόταν σε Αφρική, Ευρώπη και Ασία.


ΧΡΥΣΑ ΚΑΛΤΣΟΓΙΑΝΝΟΥ
Β2